Περί Αναρχικού εσωτερισμού
Σε όλη την ιστορία του ο άνθρωπος πάντα μοίρασε την προσοχή του και την αναζήτησή του ανάμεσα στο «έξω», το υλικό, το ορατό και το «μέσα», το μη υλικό και αόρατο. Κι αυτό γιατί η ζωή του και η φύση του ήταν πάντα μέρος και των δύο αυτών κόσμων.
Σε αυτή του την αναζήτηση ο άνθρωπος κινείται ανάλογα με την εσωτερική του ωριμότητα. Θα μπορούσαμε να ορίσουμε διάφορα επίπεδα στη διαδικασία της ανθρώπινης αλλαγής, για τις ανάγκες όμως του συγκεκριμένου κειμένου, θα ορίσουμε δύο:
Του ανηλίκου αναζητητή και του ενηλίκου αναζητητή.
Ο ανήλικος αναζητητής, είναι ο άνθρωπος που στην αναζήτησή του λειτουργεί ως παιδί. Ψάχνει κάποιον «δάσκαλο», ένα σύστημα, ένα μονοπάτι, ένα δόγμα, μία θρησκεία για να του διδάξει την «αλήθεια».
Το να ακολουθήσεις ένα μονοπάτι είναι χρήσιμο. Σου παρέχει ένα - περισσότερο ή λιγότερο - δομημένο σύστημα θέασης του κόσμου. Σου δανείζει τη γνώση, τη ταξινομημένη εμπειρία αυτού του μονοπατιού, συναισθηματική σιγουριά, αίσθηση ότι ανήκεις σε μια ομάδα, αίσθηση ασφάλειας που προέρχεται από το ότι «τώρα γνωρίζω πώς είναι τα πράγματα και η ζωή», ακόμη και αίσθηση αξίας και σημαντικότητας.
Ταυτόχρονα το να ακολουθήσεις ένα μονοπάτι κρύβει και παγίδες: Η πρώτη παγίδα είναι η αντίληψη του ότι «φορέας της μοναδικής αλήθειας είναι αποκλειστικά και μονοπωλειακά το συγκεκριμένο μονοπάτι». Αυτό οδηγεί σε μια κλασσική αίσθηση νοητικής αλαζονείας που προέρχεται από το γεγονός ότι «εμείς μόνο κατέχουμε την αλήθεια». Οδηγεί σε διαφωνίες, συγκρούσεις και τέλος την ιεραποστολική βία. Δηλαδή τη βία την οποία κάποιος ασκεί "βοηθώντας" κάποιον «φτωχό και άτυχο» που ανήκει σε κάποιο άλλο μονοπάτι, αποκόπτοντάς τον από αυτό και φέρνοντάς τος στο «σωστό» ακόμη κι αν δε το ζήτησε…
Μια ακόμη παγίδα του ενός μονοπατιού είναι ο εφησυχασμός και το βόλεμα που υπάρχει πίσω από την πεποίθηση του «ακολουθώ το μοναδικό σωστό μονοπάτι» που οδηγούν στο να σταματήσω να αναζητώ.
Όσοι από εσάς τυχαίνει να γνωρίζετε τη βιογραφία του Κρισναμούρτι, ίσως να σας είναι γνωστή και η πιο σημαντική για εμένα φράση που ειπώθηκε από τον ίδιο σε μια ιστορική ομιλία, στις 3 Αυγούστου του 1929, την ημέρα που επισήμως απαρνήθηκε μια αυτοκρατορία – τη Θεοσοφική Εταιρία και το Τάγμα του Αστέρα- τον τίτλο του Μεσία και το ρόλο του Δασκάλου σε χιλιάδες οπαδούς έτοιμους να τον λατρέψουν. Η φράση είναι: “…Trouth is a pathless land…” Η Αλήθεια είναι μια χώρα χωρίς μονοπάτια.
Και αυτή είναι η βάση και η ουσία της ενηλικίωσης του αναζητητή. Ο εσωτεριστής-παιδί αρχίζει κι ενηλικιώνεται όταν αρχίζει και αντιλαμβάνεται και σιγά σιγά ζει, ότι κανένα μονοπάτι δε μπορεί να καλύψει όλο το χώρο και ότι ο όρος Αλήθεια αρχίζει και πλησιάζεται μόνο αν απαρνηθείς το αυτοπεριοριστικό περπάτημα: πρώτα του ενός και μόνου μονοπατιού, μετά το περπάτημα μόνο στα μονοπάτια, μέχρι να νιώσεις ικανός να περιπλανηθείς σε όλο το χώρο….
Είναι απολύτως φυσικό να ξεκινά κάποιος την αναζήτησή του (ως εσωτεριστής- παιδί) σε ένα μονοπάτι. Μπορεί να παραμείνει σ αυτό το μονοπάτι για όλη του ζωή, ή μπορεί να νιώσει ότι δεν τον καλύπτει και να επιλέξει κάποιο άλλο. Ή τέλος μπορεί (συνήθως περνώντας πρώτα από διάφορα μονοπάτια) να συνειδητοποιήσει (κι αυτό είναι και το ξεκίνημα της ενηλικίωσής του) ότι σκοπός είναι η βίωση όλου του χάρτη και όχι μόνο των χαραγμένων δρόμων…
Κάθε επιλογή κρύβει κέρδος και κόστος. Το κέρδος που αποκομίζει είναι η πραγματική εσωτερική διεύρυνση που έρχεται όταν κάποιος αρχίζει και γίνεται δάσκαλος του εαυτού του. Αυτή η διεύρυνση παύει να βασίζεται στο σωστό-λάθος, εμείς – και οι άλλοι, στην εναντίωση που κρύβει η διπολικότητα του μονοπατιού.
Το κόστος που εμπεριέχει αυτή η ενηλικίωση είναι η μοναχικότητα. Τα διπολικά μάτια των εσωτεριστών-παιδιών ερμηνεύουν συνήθως την επιλογή του ενηλίκου αναζητητή ως αμφισβήτηση και επομένως ως «εχθρική πράξη». «Αφού δεν είσαι μαζί μας είσαι εναντίον μας!»
Αν η οικογένεια των εσωτεριστών είναι μεγάλη, οι ενήλικοι εσωτεριστές είναι ένα πολύ μικρό ποσοστό αυτού του αριθμού.
Με τον όρο «αναρχικός εσωτερισμός» δηλώνουμε το επίπεδο εκείνο αντίληψης στο οποίο δεν υπάρχει η ανάγκη να ακολουθήσει και να υπηρετήσει κάποιος μία μόνο «αρχή - αυθεντία» εκείνη ενός συγκεκριμενου μονοπατιού. Ούτε καν να ακολουθήσει, αλλά χαλαρά να συμπορευτεί.
Ο Κρισναμούρτι εννοείται ότι δεν υπήρξε ο πρώτος αναρχικός εσωτεριστής. Οι περισσότεροι Δάσκαλοι, που μεσολάβησαν ώστε οι διδασκαλίες να έρθουν στους ανθρώπους ήταν ως επί το πλείστον τόσο διευρυμένης αντίληψης ώστε να είναι αναρχικοί. Γνώριζαν ότι η πηγή όλων των διδασκαλιών είναι κοινή, ένα ενιαίο «υπουργείο παιδείας» και αντιλαμβάνονταν τη θέση τους ως μέρος ενός συστήματος εκπαίδευσης. Αντιλαμβάνονταν ότι φέρνοντας ένα νέο επίπεδο διδασκαλίας, δεν έρχονταν για να αναιρέσουν ή να καταργήσουν τις προηγούμενες διδασκαλίες και συστήματα, αλλά για να τα συμπληρώσουν, και πατώντας πάνω σε αυτά να ανεβάσουν τον πήχη της συνειδητότητας ένα ακόμη σκαλί. Γι’ αυτό και είχαν χιούμορ, πρωτίστως με τον εαυτό τους και με το σύστημα που σιγά-σιγά μετέδιδαν.
Η έλλειψη χιούμορ συνήθως ερχόταν δυο γενεές μετά, όταν μετά την αποσάρκωση του ίδιου του ιδρυτή και των πιο κοντινών και φωτεινών του μαθητών, οι υπόλοιποι ένιωθαν την ανάγκη το σύστημα αυτό να αποκτήσει δομή και εξουσία. Τότε άρχιζε να είναι η ύλη και η εξουσία πιο σημαντικές και αυτό σιγά - σιγά έλκυε μία ειδική κατηγορία ανθρώπων, που τοποθετώντας τον εαυτό τους μεταξύ των απλών οπαδών και της Αρχής για την οποία το σύστημα μιλούσε, δημιουργούσαν μία κατηγορία μεσαζόντων. Και βεβαίως ένιωθαν σημαντικοί λόγω της μεσητικής τους θέσης τους εντός του συστήματος.
Ο Κρισναμούρτι, ο Osho, καθώς και άλλοι, απλά υπήρξαν εκπαιδευτές που ενσωμάτωσαν στη διδαχή τους την Αναρχικότητα.
Η Αναρχικότητα ως αποτέλεσμα της ενηλικίωσης ενός αναζητητή δεν έρχεται ούτε εύκολα ούτε νωρίς στη ζωή ενός ανθρώπου. Συνήθως αυτός πρώτα θα πρέπει να έρθει σε επαφή με ένα σύστημα και καθώς ο πυρήνας του διψά για την επαναφορά της μνήμης του,τον οδηγεί σε μια περιπλάνηση σε διάφορα μονοπάτια. Μέσα από αυτή τη διαδικασία ο αναζητητής εκπαιδεύεται να βλέπει τη κρυφή συγγένεια όλων των συστημάτων και να εστιάζεται στην ενότητά τους και όχι στην εναντιότητα των επιφανειακών διαφορών τους.
Επίσης καθώς προχωρά σε ένα μονοπάτι, συχνά εξελίσσεται στην ιεραρχία των λειτουργών αυτού του μονοπατιού και γεύεται την εξουσία μιας τέτοιας θέσης. Ο πειρασμός αυτής της εξουσίας είναι και μια από τις πιο συνηθισμένες εκπαιδευτικές παγίδες των εσωτεριστών. Αν φύγω από το μονοπάτι, χάνω και την εξουσία….
Μετά υπάρχει το σύνδρομο του «μαγαζιού». Το δικό μας «μαγαζί» είναι το πιο φωτεινό, γνωρίζει την «πραγματική αλήθεια» και όχι τις πιο ψεύτικες των άλλων μαγαζιών και μόνο αγοράζοντας από το δικό μας μαγαζί θα προχωρήσεις πραγματικά… Ανταγωνισμός, κρυφές αγκωνιές, γονατιές και μαχαιρώματα (με χαμόγελο πάνω από τα σφιγμένα δόντια βεβαίως γιατί είμαστε και ….εξελιγμένοι άνθρωποι…)
Έτσι καταλήγουμε σε συμπεριφορές στρατευμένου ιεραποστολισμού για να αυξήσουμε την πελατεία του δικού μας μαγαζιού. Και τα πράγματα χειροτερεύουν όταν επέλθει και διχασμός εντός του μαγαζιού, οπότε εκτός του εξωτερικού ανταγωνισμού έχουμε και εσωτερικό…
Μπορείς να καταλάβεις πολλά πράγματα για το επίπεδο ενός συστήματος από το πώς «αντιλαμβάνεται» τον ανταγωνισμό.
Θυμάμαι παλιότερα ένα έντυπο ενός τέτοιου συστήματος που έπεσε στα χέρια μου και έλεγε: « …….(το όνομα του συστήματος): το τελευταίο προπύργιο (ή καταφύγιο) της ανθρωπότητας». Αυτή η έλλειψη χιούμορ και το πόσο σοβαρά βλέπουμε τον εαυτό μας λέει πολλά…
Λέει πολλά το πώς αντιδρά ένα σύστημα αν νιώθει τον κίνδυνο να σε χάσει από πελάτη»: «Πού θα πας εκεί έξω; Αν φύγεις από μας θα χαθείς...»
Λέει πολλά το πώς εκφράζεται ένα σύστημα για όσους δεν είναι οπαδοί του. Θυμάμαι προ αμνημονεύτων ετών, τι έλεγε μια συμφοιτήτριά μου, καλή της η ώρα, στέλεχος κατηχητικών και σκληροπυρηνικών ορθόδοξων χριστιανικών οργανώσεων, όταν η αδελφή της τόλμησε και ερωτεύτηκε άνδρα όχι απλά μη ορθόδοξο, αλλά και μη χριστιανό: «Τι κάνεις με κάποιον που θα καταλήξει στην κόλαση; Φοβάμαι για την αθανασία της ψυχής σου!...»
Έρχεται μια ώρα στη ζωή σας που η συμπεριφορά του «μαγαζιού» και όλα τα παραπάνω αρχίζουν και δε ταιριάζουν με το αισθητικό σας κριτήριο.
Που εστιάζεστε περισσότερα σε αυτά που ενώνουν τα συστήματα παρά σε αυτά που τα διαφοροποιούν.
Που δεν έχετε την ανάγκη να βρείτε την ταυτότητά σας ή την αξία σας μέσα από τη σχέση σας με ένα σύστημα.
Που αναγνωρίζετε ότι από κάθε σταθμό σας στην περιπλάνησή σας έχετε πάρει σημαντικά εφόδια και μπορείτε απλά να τους τιμήσετε γι’ αυτό.
Που λέξεις όπως «δάσκαλος» ή «master» και η προσωπολατρεία του «δασκάλου» δε σημαίνουν κάτι πλέον για σας, καθώς αρχίζετε και γίνεστε μυητής του εαυτού σας και ταυτόχρονα συνεχίζετε να είστε μαθητής της ζωής.
Που αν τυχαίνει άνθρωποι να θεωρούν ότι μαθαίνουν κάτι από σας, νιώθετε όλο και περισσότερο την ανάγκη να τους θυμίζετε ότι είστε μαθητής όπως κι αυτοί.
Που νιώθετε ότι υπάρχει χώρος για όλους και όλα και δεν νιώθετε την ανάγκη να «σώσετε» όσους τολμούν και δε βρίσκονται στο δικό σας μονοπάτι.
Που το χιούμορ σας αυξάνεται και δεν παίρνετε τόσο στα σοβαρά τα πάσης φύσης μονοπάτια…
Αν αρχίζουν και συμβαίνουν κάποια από τα παραπάνω, τότε ίσως να αρχίζετε να ενηλικιώνεστε στην εσωτερική σας αναζήτηση! Ίσως η αναρχικότητα να αφυπνίζεται μέσα σας!
Καλή σας μέρα!
Δημήτρης Αναγνωστοπουλος
Ο Δημήτρης διδάσκει Αυτογνωσία - Προσωπική Ανάπτυξη στην Lifetherapy Academy.